Efektywność energetyczna polskich budynków
Budynki w Polsce wymagają pilnej modernizacji. Niestety zdecydowana większość nie spełnia standardów zdrowego domu. Brak światła dziennego, zawilgocenie, nadmierny hałas i nieefektywne ogrzewanie – to najczęściej występujące problemy, jakie zostały zdiagnozowane przez ekspertów i zaprezentowane w najnowszej edycji Barometru Zdrowych Budynków, który został opracowany przez ekspertów w zakresie efektywności energetycznej budynków z Europie Buildings Performance Institute Europe (BPIE), przy współpracy z Grupą VELUX. Z jednej strony wpływa to negatywnie na zdrowie i komfort mieszkańców, z drugiej na wysokość rachunków za energię, które dla wielu Polaków sięgają astronomicznych kwot.
W Unii Europejskiej co trzecie gospodarstwo domowe o niskich dochodach przeznacza 40 procent domowego budżetu na cele związane z domem lub mieszkaniem. W Polsce jest to niespełna 29 procent. W 2021 roku wydatki na gospodarstwo domowe, w tym zakup energii, stanowiły średnio 19,3 procenta (dane EUROSTAT) wszystkich wydatków Polaków. Na tle Wspólnoty wypadamy korzystniej, ale wciąż są to niepokojące dane.
W 2022 roku Eurobarometr przeprowadził badania, w których 80 procent pytanych potwierdziło, że rosnące ceny energii mają znaczny i negatywny wpływ na ich siłę nabywczą.
Budynki są odpowiedzialne za 43 procent unijnego zużycia energii oraz 35 procent emisji gazów cieplarnianych. Wynika to m.in. ze stosowania do budowy takich materiałów jak beton czy stal, które są bardzo zasobochłonne, a także z ogrzewania budynków za pomocą paliw kopalnych. Odnawialne źródła energii wciąż należą do mniejszości.
Powyższe liczby doskonale pokazują jak wiele jest do zrobienia. Obecnie wskaźnik modernizacji w Unii Europejskiej utrzymuje się na poziomie 0,2 procenta rocznie. Zalecane tempo to 3 procent. Dla Polski jest ono jeszcze wyższe - wynosi 3,8 procenta. Można więc powiedzieć, że obecnie nie są realizowane założenia klimatyczne dotyczące zero-emisyjności budynków.
Eksperci wskazują, że należy przyspieszyć nie tylko tempo modernizacji, ale także poprawić jej zakres.
- Dyskusje dotyczące „opłacalności” kompleksowej modernizacji energetycznej budynków, nader często są niestety upraszczane do okresu zwrotu z inwestycji, jakiego inwestorzy spodziewają się dzięki obniżeniu rachunków za energię. To niemal tak, jakby oceniać samochód wyłącznie na podstawie jego zużycia paliwa. Tymczasem motywacje leżące u podstaw decyzji o takich inwestycjach, zawsze są zróżnicowane i złożone . Choć uzyskanie oszczędności na rachunkach jest ważne dla większości, to nie można pomijać zwiększenia komfortu cieplnego, poprawy jakości zdrowia i życia, estetyki budynku czy nawet wartości nieruchomości, nawet jeśli trudno je przeliczyć na pieniądze – mówi Jan Ruszkowski Dyrektor Zarządzający Stowarzyszenia Fala Renowacji.
W jaki sposób poprawić efektywność energetyczną budynków?
Sytuację tę należy poprawić, ale wymaga to czasu i przede wszystkim zmiany w podejściu do budowania domów i innych budynków. Z pomocą przychodzi teoria zdrowych domów, z którą możemy zapoznać się w raporcie Barometr Zdrowych Budynków 2024.
„Podnoszenie poziomu efektywności energetycznej sprzyja również poprawie jakości powietrza zewnętrznego oraz klimatu wewnątrz pomieszczeń. To istotne zagadnienie, ponieważ 90% czasu spędzamy w zamkniętych pomieszczeniach. Co czwarty Polak jest narażony na zagrożenia związane z klimatem wewnątrz pomieszczeń, co bezpośrednio wpływa na jakość naszego życia i zdrowie, ale również na możliwości skupienia się, czy produktywność.” – mówi Aleksandra Stępniak, Public Affairs Manager w VELUX Polska.
Teoria przedstawiona w raporcie zakłada pięć głównych ram, które składają się na powstanie zdrowego budynku. Niektóre z nich skupione są na komforcie i zdrowiu psychicznym mieszkańców. Równie ważne są jednak te traktujące o optymalnym wykorzystywaniu światła dziennego i energii.
Zdrowe budynki to takie, przy których budowie wykorzystuje się więcej produktów naturalnych i o niskim wbudowanym śladzie węglowym. Ważne jest zapewnienie szerokiego dostępu do światła dziennego, co ogranicza korzystanie ze światła sztucznego i przekłada się na niższe rachunki za energię.
Kolejnym sposobem na efektywniejsze korzystanie z energii są inteligentne rozwiązania, takie jak automatyczne okna i rolety, które zamykają się i otwierają w zależności od pory dnia oraz zapotrzebowania na światło. Chronią przed nadmiernym wychłodzeniem zimą lub przegrzaniem pomieszczenia latem.
Korzyści z termomodernizacji
Poprawa efektywności energetycznej budynków niesie ze sobą szereg korzyści na wielu płaszczyznach.
Środowisko naturalne – zdrowe budynki są neutralne dla środowiska. Budowane są przy pomocy naturalnych materiałów o niższym śladzie węglowym. Powstają z myślą o optymalizacji zużycia energii, naturalnych metodach ogrzewania i chłodzenia oraz korzystaniu z odnawialnych źródeł energii. Ilość ścieków ograniczona jest do minimum, recyklingowi poddawana jest także woda, w tym woda szara (pochodząca z pryszniców, pralek i umywalek).
Finanse – optymalne i efektywne wykorzystywanie wody czy energii to także odczuwalne korzyści finansowe. Każde gospodarstwo domowe, w dłuższej perspektywie, oszczędzi dzięki temu więcej pieniędzy.
Zdrowie fizyczne i psychiczne – budynek, w którym jest więcej światła, lepsza jakość powierza i zdrowszy klimat, to prawdziwa ulga dla naszego zdrowia. Przebywanie w nim jest mniej wyczerpujące. Pracownicy są efektywniejsi w pracy, uczniowie osiągają lepsze wyniki w nauce, a pacjenci szybciej dochodzą do zdrowia w szpitalach.
Poprawa efektywności energetycznej budynku - przykład
Wzorowym przykładem zdrowego budynku jest dom zbudowany we Wrocławiu, wspomniany w raporcie Barometr Zdrowych Budynków 2024. Zastosowano w nim wiele rozwiązań, dzięki którym jest on efektywny energetycznie. Duże okna sprawiają, że spada zapotrzebowanie na światło sztuczne.
Zautomatyzowana klimatyzacja i system rolet, które uruchamiają się i wyłączają w konkretnych przypadkach, dają kontrolę nad temperaturą panującą w domu. O jakość powietrza dba wentylacja hybrydowa (mechaniczna plus rekuperacja), którą w każdej chwili można zastąpić wentylacją naturalną.
Na jego dachu znajduje się aż 18 paneli fotowoltaicznych, które dostarczają do budynku czystą energię słoneczną i pozwalają mocno ograniczyć korzystanie z energii elektrycznej.
Inwestycja ta może być stawiana za wzór do naśladowania podczas budowy nowych budynków i modernizacji już tych istniejących.
Barometr Zdrowych Budynków to cykliczny raport badawczy, powstały z inicjatywy marki VELUX, który podejmuje próbę diagnozy stanu europejskiego budownictwa w wymiarach zdrowia społeczeństwa i zużycia energii. Od 2015 r. publikacje Barometrów Zdrowych Domów, umożliwiały śledzenie stanu budownictwa mieszkalnego w Unii Europejskiej (UE) i w Polsce. W nowej edycji z 2024 roku, poszerzono zakres, obejmując główne typy budynków i, poza mieszkalnymi, odnosząc się także do komercyjnych czy publicznych. Tym samym publikacja zyskała tytuł Barometru Zdrowych Budynków.
Grupa VELUX jest obecna w Polsce od prawie 35 lat. Aktywnie uczestniczy w życiu gospodarczym i społecznym kraju, w tym życiu społeczności lokalnych. Podstawą działalności firmy VELUX jest społeczna odpowiedzialność, której koncepcja i obszary działania prezentowane są w regularnie publikowanych raportach ESG. Więcej informacji na www.velux.pl.
